コンテンツにスキップ

「写像の合成」の版間の差分

出典: フリー百科事典『ウィキペディア(Wikipedia)』
削除された内容 追加された内容
解消済み仮リンクの除去等
編集の要約なし
 
(6人の利用者による、間の6版が非表示)
1行目: 1行目:

[[Image:Compfun.svg|250px|right|thumb| ''f''  ''g''  ''g''  ''f''  (''g''  ''f'')(c) = # ]]

[[Image:Compfun.svg|250px|right|thumb| {{math|''f''}}  {{math|''g''}}  {{math|''g''  ''f''}}  {{math|(''g''  ''f'')(c) {{=}} #}} ]]

[[数学]]において写像あるいは函数の'''合成'''(ごうせい、{{lang-en-short|composition}})とは、ある写像を施した結果に再び別の写像を施すことである。

[[数学]]において[[写像]]あるいは[[函数]]の'''合成'''(ごうせい、{{lang-en-short|composition}})とは、ある写像を施した結果に再び別の写像を施すことである。



たとえば、時刻 ''t'' における飛行機の高度を ''h''(''t'') とし、高度 ''x'' における酸素濃度を ''c''(''x'') で表せば、この二つの函数の合成函数 (''c'' ∘ ''h'')(''t'') = ''c''(''h''(''t'')) が時刻 ''t'' における飛行機周辺の酸素濃度を記述するものとなる。


 {{math|''t''}}  {{math|''h''(''t'')}}  {{math|''x''}}  {{math|''c''(''x'')}}  {{math|(''c''  ''h'')(''t'') {{=}} ''c''(''h''(''t''))}}  {{math|''t''}} 


== 導入 ==

== 導入 ==

22行目: 22行目:


二つの写像 ''f'' と ''g'' が互いに[[交換法則|可換]]であるとは、

二つの写像 ''f'' と ''g'' が互いに[[交換法則|可換]]であるとは、

: <math>g\circ f = f\circ g \quad(\iff (g\circ f)(x) = (f\circ g)(x)\text{ for }\forall x)</math>

: <math>g\circ f = f\circ g \quad(\iff (g\circ f)(x) = (f\circ g)(x)\text{ for any } x)</math>


 ''f'': ''X'' &rarr; ''Y''  ''g'': ''Y'' &rarr; ''X''  ''f'' ; ''g''  ''g'' ; ''f'' ''X'' = ''Y'' ''f''(''x'') = |''x''| [[]]''g''(''x'') = ''x'' + 3  ''X'' = [0, &infin;) := {''x'' &isin; '''R''' : ''x'' &ge; 0} 

 ''f'': ''X'' &rarr; ''Y''  ''g'': ''Y'' &rarr; ''X''  ''f'' ; ''g''  ''g'' ; ''f'' ''X'' = ''Y'' ''f''(''x'') = |''x''| [[]]''g''(''x'') = ''x'' + 3  ''X'' = [0, &infin;) := {''x'' &isin; '''R''' : ''x'' &ge; 0} 

: <math>(g\circ f)(x) = |x| + 3 = |x + 3| = (f\circ g)(x) \text{ for }\forall x\ge 0</math>

: <math>(g\circ f)(x) = |x| + 3 = |x + 3| = (f\circ g)(x) \text{ for any } x\ge 0</math>

が成り立つが、これは負の実数も含めた実数全体では成り立たない。集合 ''X'' 上の変換写像 &phi;: ''X'' &rarr; ''X'' が[[逆写像]] &phi;<sup>&minus;1</sup>: ''X'' &rarr; ''X'' を持つならば、これらは常に可換であり

が成り立つが、これは負の実数も含めた実数全体では成り立たない。集合 ''X'' 上の変換写像 &phi;: ''X'' &rarr; ''X'' が[[逆写像]] &phi;<sup>&minus;1</sup>: ''X'' &rarr; ''X'' を持つならば、これらは常に可換であり

: <math>\varphi\circ\varphi^{-1} = \varphi^{-1}\circ\varphi = \mathrm{id}_X</math>

: <math>\varphi\circ\varphi^{-1} = \varphi^{-1}\circ\varphi = \mathrm{id}_X</math>

が成り立つ。ここに、id<sub>''X''</sub> は集合 ''X'' 上の[[恒等写像]]である。

が成り立つ。ここに、id<sub>''X''</sub> は集合 ''X'' 上の[[恒等写像]]である。




[[|]][[]][[]][[]] ''g''  ''f'' &sub; ''X'' &times; ''Z'' ''f'' &sub; ''X'' &times; ''Y''  ''g'' &sub; ''Y'' &times; ''Z'' 

[[|]][[]][[]][[]] <math>g\circf\subsetX\times Z</math> <math>f\subsetX\times Y </math><math>g\subsetY\times Z </math> 



[[]][[]][[]]{{||en|Faà di Bruno's formula}}

[[]][[]][[]]{{||en|Faà di Bruno's formula}}
43行目: 43行目:

\end{align}</math>

\end{align}</math>



という合成写像の列が得られる。このようにある写像を自身と繰り返し合成することで得られる合成写像を[[反復写像|'''反復合成写像''']]などと呼ぶ。

という合成写像の列が得られる。このようにある写像を自身と繰り返し合成することで得られる合成写像を'''[[反復合成写像]]'''などと呼ぶ。



自然数 ''n'' に対し帰納的に定まる写像の'''反復合成[[冪乗|冪]]''' {{lang|en|(''functional powers'')}} ''f'' ∘ ''f''<sup>''n''</sup> = ''f''<sup>''n''</sup> ∘ ''f'' = ''f''<sup>''n''+1</sup> は以下のように拡張すると便利である。

自然数 ''n'' に対し帰納的に定まる写像の'''反復合成[[冪乗|冪]]''' {{lang|en|(''functional powers'')}} ''f'' ∘ ''f''<sup>''n''</sup> = ''f''<sup>''n''</sup> ∘ ''f'' = ''f''<sup>''n''+1</sup> は以下のように拡張すると便利である。

75行目: 75行目:

:<math>g^{*}(f) := f \circ g,\quad g_{*}(f) := g\circ f</math>

:<math>g^{*}(f) := f \circ g,\quad g_{*}(f) := g\circ f</math>



によって定義される、写像を別の写像に写す[[作用素]]のことである。合成作用素は[[作用素論]]の分野で研究される。


[[]]<math>g^*(f)</math>  ''f''  ''g'' {{||label= (pullback)|en|Pullback|preserve=1}}<math>g_*(f)</math>  ''f''  ''g'' {{||label= (pushforward, pushout)|en|Pushforward|preserve=1}}[[]]

<!--

<!--

合成作用素によって、写像の引き戻しや誘導などが函手的に定義できる。

合成作用素によって、写像の引き戻しや誘導などが函手的に定義できる。

110行目: 110行目:

[[Category:二項演算]]

[[Category:二項演算]]

[[Category:数学に関する記事]]

[[Category:数学に関する記事]]


[[am:ቅብብል]]

[[ar:تركيب الدوال]]

[[bs:Kompozicija funkcija]]

[[ca:Composició funcional]]

[[cs:Skládání zobrazení]]

[[da:Sammensat funktion]]

[[de:Komposition (Mathematik)]]

[[en:Function composition]]

[[eo:Funkcia komponaĵo]]

[[es:Función compuesta]]

[[et:Liitfunktsioon]]

[[fa:ترکیب تابع]]

[[fi:Yhdistetty funktio]]

[[fr:Composition de fonctions]]

[[he:הרכבת פונקציות]]

[[hr:Kompozicija funkcija]]

[[is:Samsetning falla]]

[[it:Composizione di funzioni]]

[[ko:합성함수]]

[[la:Compositio (mathematica)]]

[[nl:Functiecompositie]]

[[pl:Złożenie funkcji]]

[[pt:Composição de funções]]

[[ru:Композиция функций]]

[[simple:Function composition]]

[[sl:Kompozitum funkcij]]

[[sv:Sammansatt funktion]]

[[ta:சார்புகளின் தொகுப்பு]]

[[tr:Bileşke fonksiyon]]

[[uk:Композиція функцій]]

[[zh:复合函数]]


2023年8月21日 (月) 11:54時点における最新版

fg との合成写像 gf を模式的に表したもの。例えば (gf)(c) = # となっているのが確認できる。

: composition

 t h(t)  x c(x)  (c  h)(t) = c(h(t))  t

[]


 f: X Y g: Y Zg  x f(x) f  g(compose) z  g yy  f xz  x

 f: X Y g: Y Z (composite function/mapping) 


 X x


"g  f"  f, g "fg", "f ; g" f  gf  gf  gf  gg  fg  fg  f xg  f

f, g, h







 f g


 f: X Y g: Y X f ; g g ; fX = Yf(x) = |x| g(x) = x+ 3  X= [0, ) := {x  R : x 0} 


 X φ: X X φ1: X X


idX  X

  




[]


 X Y X f: X Y f2




 n (functional powers) f fn= fn f= fn+1 便

f0 := idD(f)  f D(f) 

f: X X f1 f  




f  ff2(x) = f(x)  f(x) f  n fn

sin2(x) = {sin(x)}2  (1)- tan1(x) = arctan(x) ( 1/tan(x)) 

f  g(x) = fr(x)  g r (fractional iteration)  f1/2 (half iterate)  g(g(x)) = f(x)  gf  (successor)  fr(x) = x+ r (flow) 


合成に関するモノイド[編集]


 f: X X, g: X X f f g fX  f: X XX  (full transformation semigroup) 

X  S f: X XS  SX  f: X X (composition group) 

[]


g  f gf

20"g  f"  " f g"  "f(x)"  "xf" "g(f(x))"  "(xf)g"  x f g

"fg"  f g"fg"  "f;g" Z (U+2A1F) 

[]


 gg  (composition operator) Cg


  f g (pullback)  f g (pushforward, pushout)

関連項目[編集]

外部リンク[編集]