十六進法

出典: フリー百科事典『ウィキペディア(Wikipedia)』

 : hexadecimal16

[]




NbasecardinalN


01N-1


AF
十六進数記法の対応
十進法 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
十六進法 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F






  0 F 






[1]

-


 {ai} {bi}  0  F

コンピュータでの十六進表記[編集]


18 使010255

4112[2]

1

16使24
00000000  57 69 6b 69 70 65 64 69  61 2c 20 74 68 65 20 66  
00000010  72 65 65 20 65 6e 63 79  63 6c 6f 70 65 64 69 61  
00000020  20 74 68 61 74 20 61 6e  79 6f 6e 65 20 63 61 6e 
00000030  20 65 64 69 74 0a

表記方法[編集]

十六進表記はよく使われるので、プログラム言語ではリテラルとして特別な表記が準備されていることが多い。一般に、大文字の A〜F と小文字の a〜f を区別しない。

(1000)16 の表記の例を挙げる。

表記例 言語・処理系 備考
0x1000 整数リテラルを記述する場合。
\x1000
  • AWK
  • C
  • C#
  • C++
  • Java
  • Perl
文字リテラルや文字列リテラル中で文字コードを記述する場合。
#x1000 整数値の外部表現。
က 文字実体参照として文字コードを記述する場合。
1000h あるいは 1000H 整数イミディエートを記述する場合。この表記の場合、十六進表記が英字 (AF) で始まるときは、変数名などと区別するため、先頭に 0 を付けねばならないことがある。例: 0A000H
&h1000 整数リテラルを記述する場合。
$1000
  • BASIC(マイクロソフト製以外)
  • Pascal (一部の処理系)
整数リテラルを記述する場合。主にモトローラ系のアセンブリ言語・マイコン類の資料。

読み方は十進表記の1000((いっ)せん)と区別するため、文字並びのまま読む(例えば、0x1000 は「ぜろ・エックス・いち・ぜろ・ぜろ・ぜろ」と読む)。慣用では「ヘキサの千」もしくは「千ヘキサ」と言った読み方も行われている。

上記の数字に付く hx は英語で十六進法を意味する hexadecimal から取ったものである。十六進表記であることを明示している。

初期の表記法[編集]

計算機科学者 Bruce Alan Martinによって提唱された十六進数の国際表記法、新たな数字。(1968年10月。出典:Letters to the editor: On binary notation, Bruce Alan Martin, Associated Universities Inc., Communications of the ACM, Volume 11, Issue 10 (October 1968) Page: 658) [3]

A - F の文字を用いて 9 以上の数字を表現する方法はコンピューター黎明期にはまだ一般的ではなかった。

時期 機種 10 11 12 13 14 15
1950年代 Bendix-14など複数 0 1 2 3 4 5
1950 SWAC[4] u v w x y z
1956 Bendix G-15[5][4] u v w x y z
1952 ILLIAC I[6][4] K S N J F L
1956 Librascope LGP-30[7][4] F G J K Q W
1957 Honeywell Datamatic D-1000英語版[4] b c d e f g
1967 Elbit 100[4] B C D E F G
1960 Monrobot XI英語版[4] S T U V W X
1960 NEC NEAC 1103[8] D G H J K V
1964 Pacific Data Systems 1020[4] L C A S M D
1980 Б3-34英語版(ソビエトのプログラム電卓) L C Г E " "[9]

1968Boby LapointeBibi-binary

Bruce Alan MartinAF1968CACM[3]

7B,D8,0b,d

[]

[]

十六進表記 十二進表記 十進表記 八進表記 二進表記
(0)16 (0)12 (0)10 (0)8 (0)2
(1)16 (1)12 (1)10 (1)8 (1)2
(2)16 (2)12 (2)10 (2)8 (10)2
(3)16 (3)12 (3)10 (3)8 (11)2
(4)16 (4)12 (4)10 (4)8 (100)2
(5)16 (5)12 (5)10 (5)8 (101)2
(6)16 (6)12 (6)10 (6)8 (110)2
(7)16 (7)12 (7)10 (7)8 (111)2
(8)16 (8)12 (8)10 (10)8 (1000)2
(9)16 (9)12 (9)10 (11)8 (1001)2
(A)16 (A)12 (10)10 (12)8 (1010)2
(B)16 (B)12 (11)10 (13)8 (1011)2
(C)16 (10)12 (12)10 (14)8 (1100)2
(D)16 (11)12 (13)10 (15)8 (1101)2
(E)16 (12)12 (14)10 (16)8 (1110)2
(F)16 (13)12 (15)10 (17)8 (1111)2

二進表記から十六進表記への変換[編集]



[]


(一)440
(111010)2  (11, 1010)2  (0011, 1010)2

(二)
(0011)2 = (3)16, (1010)2 = (A)16

(三) (3A)16 

(100110010111010)2  (0100, 1100, 1011, 1010)2 (4CBA)16 

[]




(一)440
(0.110101)2  (0., 1101, 0100)2

(二)
(1101)2 = (D)16, (0100)2 = (4)16

(三) (0.D4)16 

(111010.110101)2 = (3A.D4)16 

[]

[]


m

(一)mx

(二)x16

(三)x/16 x

(四)16. x = 0 



:36864



16)36864   36864=160×36864
16) 23040 36864=161× 2304+160×0
16) 1440 36864=162× 144+161×0+20×0
9…9 36864=163× 9+162×0+21×0+20×0

 3686410 = 900016 

[]


02468ACE

048C4

088

01610

20025610

33

55

151015

481003

801005

24010015

768102003

1280102005

38401020015

[]


101/31/51÷m/1/61÷(2×3)1/A1÷(2×5)1÷2
十六進小数分数
十六進小数 六進既約分数 十進既約分数 六進小数 十進小数 十二進小数 二十進小数
0.1 1/24 1/16 0.0213 0.0625 0.09 0.15
0.2 1/12 1/8 0.043 0.125 0.16 0.2A
0.3 3/24 3/16 0.1043 0.1875 0.23 0.3F
0.4 1/4 1/4 0.13 0.25 0.3 0.5
0.5 5/24 5/16 0.1513 0.3125 0.39 0.65
0.6 3/12 3/8 0.213 0.375 0.46 0.7A
0.7 11/24 7/16 0.2343 0.4375 0.53 0.8F
0.8 1/2 1/2 0.3 0.5 0.6 0.A
0.9 13/24 9/16 0.3213 0.5625 0.69 0.B5
0.A 5/12 5/8 0.343 0.625 0.76 0.CA
0.B 15/24 11/16 0.4043 0.6875 0.83 0.DF
0.C 3/4 3/4 0.43 0.75 0.9 0.F
0.D 21/24 13/16 0.4513 0.8125 0.99 0.G5
0.E 11/12 7/8 0.513 0.875 0.A6 0.HA
0.F 23/24 15/16 0.5343 0.9375 0.B3 0.IF
小数への変換と除算(3の冪数)
N進法 Nの
素因数分解
1/3 1/9
(1÷32)
(1/27)10
(1÷33)
100÷3 100÷9 100÷33
十六進法 24 0.5555… 0.1C7 0.097B425ED
(1÷1B)
55.5555… 1C.71C 9.7B425ED09
(100÷1B)
六進法 2×3 0.2 0.04
(1÷13)
0.012
(1÷43)
221.2
(1104÷3)
44.24
(1104÷13)
13.252
(1104÷43)
十二進法 22×3 0.4 0.14 0.054
(1÷23)
71.4
(194÷3)
24.54
(194÷9)
9.594
(194÷23)
小数への変換と除算(5の冪数)
N進法 Nの素因数分解 1/5 (1/25)10 (1÷52) 100÷5 100÷52
十六進法 24 0.3333… 0.0A3D7
(1÷19)
33.3333… A.3D70A
(100÷19)
十進法 2×5 0.2 0.04
(1÷25)
51.2
(256÷5)
10.24
(256÷25)
二十進法 22×5 0.4 0.0G
(1÷15)
2B.4
(CG÷5)
A.4G
(CG÷15)
その他の計算例
  • 被除数がB(十進法の11
    • 十六進法:B ÷ 3 = 3.AAAA…
    • 十六進法:B ÷ 5 = 2.3333…
    • 六進法:(15)6 ÷ 3 = 3.4
    • 十二進法:B ÷ 3 = 3.8
    • 十進法:(11)10 ÷ 5 = 2.2
    • 二十進法:B ÷ 5 = 2.4
  • 被除数が8E(十進法の142
    • 十六進法:(8E)16 ÷ 3 = 2F.5555…
    • 十六進法:(8E)16 ÷ 5 = 1C.6666…
    • 六進法:(354)6 ÷ 3 = 115.2
    • 十二進法:(BA)12 ÷ 3 = 3B.4
    • 十進法:(142)10 ÷ 5 = 28.4
    • 二十進法:(72)20 ÷ 5 = 18.8

四則演算表[編集]

一桁同士の計算:

加法表
+ 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F 10
2 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F 10 11
3 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F 10 11 12
4 4 5 6 7 8 9 A B C D E F 10 11 12 13
5 5 6 7 8 9 A B C D E F 10 11 12 13 14
6 6 7 8 9 A B C D E F 10 11 12 13 14 15
7 7 8 9 A B C D E F 10 11 12 13 14 15 16
8 8 9 A B C D E F 10 11 12 13 14 15 16 17
9 9 A B C D E F 10 11 12 13 14 15 16 17 18
A A B C D E F 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
B B C D E F 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 1A
C C D E F 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 1A 1B
D D E F 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 1A 1B 1C
E E F 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 1A 1B 1C 1D
F 0F 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 1A 1B 1C 1D 1E
乗法表
× 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
2 0 2 4 6 8 A C E 10 12 14 16 18 1A 1C 1E
3 0 3 6 9 C F 12 15 18 1B 1E 21 24 27 2A 2D
4 0 4 8 C 10 14 18 1C 20 24 28 2C 30 34 38 3C
5 0 5 A F 14 19 1E 23 28 2D 32 37 3C 41 46 4B
6 0 6 C 12 18 1E 24 2A 30 36 3C 42 48 4E 54 5A
7 0 7 E 15 1C 23 2A 31 38 3F 46 4D 54 5B 62 69
8 0 8 10 18 20 28 30 38 40 48 50 58 60 68 70 78
9 0 9 12 1B 24 2D 36 3F 48 51 5A 63 6C 75 7E 87
A 0 A 14 1E 28 32 3C 46 50 5A 64 6E 78 82 8C 96
B 0 B 16 21 2C 37 42 4D 58 63 6E 79 84 8F 9A A5
C 0 C 18 24 30 3C 48 54 60 6C 78 84 90 9C A8 B4
D 0 D 1A 27 34 41 4E 5B 68 75 82 8F 9C A9 B6 C3
E 0 E 1C 2A 38 46 54 62 70 7E 8C 9A A8 B6 C4 D2
F 00 0F 1E 2D 3C 4B 5A 69 78 87 96 A5 B4 C3 D2 E1

英単語 Hexadecimal の語源[編集]


Hexadecimal6 (ξ, hex) hexa-10 (tenth) -decimal3hexadecimalsexadecimalBendix[5]Merriam-Webster's Collegiate Dictionaryhexadecimal1954ISVISVsexagesimal16senidenarysedenarybinary (2)ternary (3)quaternary (4)decimal (10)octal (8)denaryoctonary[10]B16便1800senidenary16[11][12]sexadecimalsex使[13]hexadecadic: ξαδεκαδικός hexadekadikósdecahexadic: δεκαεξαδικός dekaexadikos使

[]


16



1 = 16 

1 = 16 


ギャラリー[編集]

脚注[編集]



(一)^ 2005ISBN 4-00-080209-7pp.46125-126 N=16

(二)^ (00)16(ff)16

(三)^ abMartin, Bruce Alan (October 1968). : . Communications of the ACM (Associated Universities Inc.) 11 (10): 658. doi:10.1145/364096.364107. 

(四)^ abcdefghComputer Arithmetic. quadibloc (2018). 20187162018716

(五)^ ab2.1.3 Sexadecimal notation. G15D. Los Angeles, CA, USA: Bendix Computer, Division of Bendix Aviation Corporation. p. 4. 2017-06-01. https://web.archive.org/web/20170601222212/http://bitsavers.trailing-edge.com/pdf/bendix/g-15/G15D_Programmers_Ref_Man.pdf 201761. "16 (015) 4sexadecimalsexhexsexadecimal1010G-15 u v w x y z 6" 

(六)^ ILLIAC Programming - A Guide to the Preparation of Problems For Solution by the University of Illinois Digital Computer. bitsavers.org.  Urbana, Illinois, USA:  Digital Computer Laboratory, Graduate College, University of Illinois. pp. 3-2 (195691). 201753120141218

(七)^  ROYAL PRECISION Electronic Computer LGP - 30 PROGRAMMING MANUAL. Port Chester, New York: Royal McBee Corporation. (April 1957). 2017-05-31. https://web.archive.org/web/20170531153004/http://ed-thelen.org/comp-hist/lgp-30-man.html 2017531 :LGP-306

(八)^  NEC Parametron Digital Computer Type NEAC-1103. Tokyo, Japan: Nippon Electric Company Ltd.. (1960). Cat. No. 3405-C. 2017-05-31. https://web.archive.org/web/20170531112850/http://archive.computerhistory.org/resources/text/NEC/NEC.1103.1958102646285.pdf 2017531 

(九)^ 

(十)^ Knuth, Donald. (1969). The Art of Computer Programming, Volume 2. ISBN 0-201-03802-1. (Chapter 17.)

(11)^ Alfred B. Taylor, Report on Weights and Measures, Pharmaceutical Association, 8th Annual Session, Boston, 15 September 1859. See pages and 33 and 41.

(12)^ Alfred B. Taylor, "Octonary numeration and its application to a system of weights and measures", Proc Amer. Phil. Soc. Vol XXIV, Philadelphia, 1887; pages 296-366. See pages 317 and 322.

(13)^ Schwartzman, S. (1994). The Words of Mathematics: an etymological dictionary of mathematical terms used in English. ISBN 0-88385-511-9.

関連項目[編集]